deneme

deneme yayın

Ders 1 : Bir Motorun Kesik Çalıştırılması

Merhaba arkadaşlar;

Bu dersimizde bir motorun kesik çalıştırılmasını anlatacağız. Öncelikle bu devreyi kurabilmek için bize neler gerekli onları sırılayalım.

• Bir adet NO kontaklı tek yollu buton (Motora start verebilmek için)
• Bir adet kontaktör (Motorun güç ve kumanda devresini enerjilendirmek için)
• Bir adet tekli otomatik sigorta 2-6 amper arası (Kumanda devresini korumak için )
• Bir adet termik röle (Motoru aşırı akımlardan korumak için)
• Bir adet W otomat sigorta (Güç devresini korumak için )
• Bir adet  faz koruma rölesi (Motorun iki faza kalma durumunu ortadan kaldırmak için)

Kırmzı renkte olan malzemeler bir motorun kesik çalıştırılması için gerekli olan minumum malzemelerdir.

Diğer malzemeler motor, kumanda devresi ve elektrik tesisatımızı korumak için gereklidir.

Motoru kesik çalıştırma koşulları

• Tek yollu butonumuza basılınca kontaktör bobinleri enerjinerek açık kontaklarını kapatacak kapalı kontakları açacaktır. Bu da motorumuzun çalışmasını sağlayacaktır.
• Tek yollu butondan elimizi çektiğimizde kontaktör enerjisi kesilecek ve motor duracaktır.

Motorun Kesik Çalıştırılmasına Ait Devre Şeması

(Resim Kısa bir süre içinde eklenecektir.)

Motorun Kesik Çalıştırılmasına Ait Video Anlatımı

(Video kısa bir süre içinde eklenecektir.)

Motorun kesik çalıştırılmasına ait dersimiz bitmiştir. Bir sonraki dersimizde görüşmek üzere;

Asenkron Motorlarda Kablo Sigorta ve Termik Röle Seçimi

Not: Bu tablo örnek olarak verilmiştir.
Motor etiketinde bulunan bilgiler esas alınmalıdır.

Termistörler

Termisrörler, yarı iletken sıcaklık hissedici elemandır. Seri bağlı üç elemanlı ve rölesi ile birlikte takım hâlinde satılırlar. Belirli sıcaklık derecesinde elektriki dirençleri artar veya azalır.
Dirençlerinin çok ani arttığı sıcaklık derecesine “nominal açma sıcaklığı” ( NAT ) denir. Nominal açma sıcaklığı, korunmak istenen motorun yalıtım sınıfına uygun ve izin verilen sınır sıcaklık derecesine göre seçilir. Her güçteki motor için tek tip takım ve röle kullanılır. Büyük güçlü motorlar da ekonomik olur.
Takım halindeki PTC termistör elemanları, motorun faz sargıları arasına yerleştirilir. Röle, motor kumanda panosunda bulunur. Üretici firmalara göre bağlantısı farklı olabilir. Röle, motorun enerji kontaktörünü kumanda eder. Termistör elemanları, röleye izin verilen sınır sıcaklığına yakın ihbar sinyali, izin verilen sınır sıcaklıkta açma sinyali verir. Açma sinyalini alan röle çalışarak, enerji kontaktörünü açar.
Bir motor devresine termik röle ile birlikte termistör koruma yapılmışsa bu devrede tam koruma sağlanır.


Böyle bir korumanın fonksiyonlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

•  Kesintisiz işletmelerde aşırı yükten meydana gelen aşırı akıma karşı tam koruma,
•  Fazla sık durma ve kalkmalardan doğan ısınmaya karşı tam koruma,
•  Uzun yol alma ve frenlemeden doğan tam koruma,
•  Yüksek ortam sıcaklığı ve motor soğutmasının tam olmadığı durumlarda meydana gelecek ısınmaya karşı tam koruma,
•  Stator ve rotor arasındaki ısınma ve soğuma farklılıklarında meydana gelecek ısı artışına karşı tam koruma sağlanır.

Frekans Koruma Rölesi

Asenkron motorların stator sargılarında oluşan manyetik akının değeri, bütün yüklerde gerilimle doğru, frekansla ters orantılıdır. Anma gerilim ve anma frekansında çalışan motorun momenti anma değerindedir. Gerilimi sabit tutarak frekans azalırsa manyetik akı artar, frekans artırılırsa manyetik akı azalır. Bu sebeplerden dolayı frekans koruma röleleri kullanılmaktadır.

• Aşırı Frekans Koruma

Asenkron motor, artan frekanslarda anma hızının üzerindeki hızlarda motor, anma momenti ile yüklenmez. Artan frekanslarda demir kayıpları, hızın yükselmesinden sürtünme ve rüzgar kayıpları artar. Bunun sonucu kayıplar arttığından verim düşer. Bu gibi durumlar için aşırı frekans koruma röleleri kullanılır.

•  Düşük Frekans Koruma

Asenkron motorun, düşük frekansta çalışmada hız azaldığından soğutma pervanesinin soğutması yetersiz kalır ve motor ısınır. Dolayısıyla bu durum motora zarar verebilir. Bu sakıncalı durumu önlemek için düşük frekans koruma rölesi kullanılır.

Faz Koruma Rölesi

Üç faz ile çalışan motorlarda R-S-T fazlarından birisi kesildiğinde motor çalısmaya devam eder. Ancak bu çalışma şekli, son derece tehlikeli ve istenmeyen bir durumdur. Çünkü üç faz ile çalışacak şekilde üretilmiş motor, iki faza kaldığı zaman şebekeden yüksek akım çekmeye başlar. Yüksek akım ise sargıları ısıtır. Isınan sargılarının izolesi (vernik) eriyerek kısa devreye neden olur. Kısa devre ise motorun bozulmasına yol açar.
İşte bu durumu önlemek için sigorta, termik vb. gibi koruyuculara ilave olarak elektronik yapılı faz koruma röleleri üretilmiştir.
Günümüzde üretilen  faz koruma röleleri motoru faz kesilmesine, fazların geriliminin ±% 10 – 20 değişmesine ve sargıların aşırı ısınmasına karşı koruma yapabilmektedir.

• Faz Koruma Rölesi Bağlantı Şeması

Faz Sırası Rölesi

Üç fazlı asenkron motorlar da fazların ikisi yer değiştirdiğinde rotorun dönüş yönü değişmektedir. Motorun dönüş yönünün istem dışı olarak değişmesinin istenmediği tesislerde (asansör, kompresör... vb. ) elektronik yapılı faz sırası rölesi kullanılır. Bu röleler, motoru iki faz yer değiştirdiğinde devreden çıkartır.

• Faz SIrası Rölesi Bağlantı Şeması

Gerilim Koruma Rölesi

Asenkron motorlar, ±% 10'luk gerilim değişmelerinde normal çalışırlar. Gerilimin daha fazla yükselmesi ya da düşmesi hâlinde motor akımı artar. Bu durum, sargılarda oluşan ısıyı artırır. Düşük gerilim rölesi, gerilimin, anma değerinin % 10 altına düşmesi halinde aşırı gerilim rölesi ise gerilimin % 10 fazla artması halinde devreyi açar.

Gerilim Koruma Rölesi Bağlantı Şeması

Aşırı Akım Röleleri

DC ya da AC ile çalışan motorlar, herhangi bir nedenle normal değerin üzerinde akım çektiğinde sargıların ve tesisatın zarar görmemesi için akımın en kısa sürede kesilmesi gerekir. Motorun akımını kesme işleminde kullanılan aşırı akım röleleri manyetik ve termik esaslı olmak üzere iki çeşittir.

• Manyetik Aşırı Akım Röleleri

Elektrik akımının manyetik alan etkisiyle çalışan rölelerdir.

Bu elemanlar elektromıknatıs, kontak ve geciktirici düzenek olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Röle devredeyken elektromıknatısın bobininden motorun akımı da geçer. Motor herhangi bir nedenle normalin üzerinde akım çekmeye başlarsa, bobinin oluşturduğu mıknatısiyet artar ve nüveyi yukarı doğru çekmek ister. Nüve, içinde yağ bulunan pistondan oluşmuş yavaşlatıcı bir düzenek ile frenlendiğinden hemen yukarı doğru hareket edemez. Alıcının çektiği aşırı akım, 1–2 dakika boyunca sürecek olursa piston düzeneği yukarı doğru kaymayı sürdürür. Sonuçta nüve yukarı çıktığından kumanda kontakları konum değiştirerek motoru çalıştıran kontaktörün akımının kesilmesine yol açar. Reset (yeniden kurma) butonuna basıldığı taktirde motor yeniden çalıştırılabilir.

• Termik Aşırı Akım Röleleri

Her metalin ısı karşısındaki davranışı farklıdır.

Bazı metaller sıcakta çok genişlerken, bazıları da az genişler. Bu davranış farkından yararlanılarak bimetal adı verilen düzenekler geliştirilmiştir. Bimetal, ısındığında farklı uzunlukta genleşen ayrı cins iki metal Ģeridin birleştirilmesiyle oluşmuştur.

Bir fazlı alıcılar için tasarlanan termik koruyucular, motor akımı aşırı derecede arttığında ısınarak konum değiştiren bimetal düzeneğinden oluşmaktadır.

Üç fazlı alıcılar için tasarlanan röleler, motorun akımı resimde görüldüğü gibi üç bimetal üzerine sarılmış krom-nikel direnç tellerinden geçmektedir.

Çalışması

Termik aşırı akım rölelerinde motor akımı, normal düzeyde iken ısıtıcı teller fazla sıcaklık oluşturmadığından bimetaller bükülmez. Ancak alıcının çektiği akım istenilen seviyenin üzerine çıkacak olursa krom-nikel ısıtıcıların yaydığı sıcaklık artarak bimetallerin bükülmesine yol açar. Bükülen bimetaller, termik rölenin tırnağını iterek kontaklara konum değiştirtir. Bunun sonucunda ise motoru çalıştıran kontaktörün enerjisi kesilir. Reset (kurma) butonuna basıldığında ise termik aşırı akım rölesi eski hâline döner.

Buşonlu, Bıçaklı ve Otomatik Sigortalar

Sigortaların Görevi

Elektrik besleme hatları ile devrede çalışan alıcıları aşırı yüklere, kısa devrelerin oluşturacağı yüksek akımlara ve bunları kullanan insanları gelebilecek muhtemel kazalara karşı korumak için kullanılan devre elemanıdır. Elektrik devrelerine seri bağlanırlar. Üzerinde yazılı değerden fazla akım geçtiğinde devreyi açarlar.

Sigortalar üçe ayrılır

• Buşonlu Sigortalar

Buşon kapağı, buşon, viskontak ve gövdenin (kofre) birleşmesinden oluşmuş koruma aracıdır.

Gövde

Sigortayı muhafaza eden porselen kısımdır. Bunlar, 25–63–100–200 amperlik değerlerde üretilmektedir.

Buşon

Eriyen teli muhafaza eden kısımdır. Buşonlar, standart akım değerlerinde üretilirler. Buşon akımları, 6–10–16–20–25–35–50–63–80–100–200 amperdir. Buşonlu sigortalarda kullanılan porselen gövdenin içinde, aşırı akım geçmesi anında eriyip kopan bir tel mevcuttur.

Buşon gövdesi içinde bulunan bu telin yaydığı ısıyı azaltmak için soğutma amaçlı olarak kuvars kumu kullanılır.

Buşonların arka kısmında bulunan metal şapkanın ortasında renkli pulcuklar vardır. Bunlara bakılarak da buşonun kaç amperlik olduğu anlaşılabilmektedir.

Sinyal pulcuklarının renklerinin akım değerleri: 6 A: Yeşil, 10 A: Kırmızı, 16 A: Gri, 20 A: Mavi, 25 A: Sarı, 35 A: Siyah, 50 A: Beyaz, 63 A: Bakır rengi, 80 A: GümüĢ rengidir.

Buşon Kapağı

Buşonu muhafaza eden kısımdır. Bunlar 25–63–100–200 amperlik değerlerde üretilmektedir. Uygulamada kullanılan buşonlu sigortalar, L (B) ve G (C) tipi olmak üzere iki tipte üretilmektedir.

L (B) tipi sigortalar, aydınlatma ve priz tesislerinde kullanılırken; G tipi sigortalar ise motor devrelerinde kullanılır. L tipi sigortalar, aşırı akım durumunda hemen atar. G tipi olanlar ise gecikmeli olarak devreyi açar.

• Bıçaklı Sigortalar

Sanayi tesislerindeki yüksek akımlı alıcıların korunmasında kullanılırlar. Bu sigortalar, altlık ve buşon olmak üzere iki parçadır. Bıçaklı sigortaları söküp takmak için ellik adı verilen pensler kullanılır.

• Otomatik Sigortalar

Bu tip sigortalar, termik ve manyetik koruma düzenekli olarak üretilmektedir. Termik koruma bimetal esaslıdır. Devreden aşırı akım geçince bimetal bükülerek akım geçişini sağlayan kontakları açar.

Manyetik koruma ise aşırı akım geçmesi durumunda elektromıknatıs hâline gelen kalın kesitli bobinin nüveyi hareket ettirerek kontakları açtırması esasına dayanmaktadır.

Uygulamada kullanılan otomatik sigortalar, L (B) ve G (C) tipi olmak üzere iki tipte üretilir. L tipi sigortalar, aydınlatma ve priz tesislerinde kullanılırken; G tipi sigortalar ise motor koruma devrelerinde kullanılır. L tipi sigortalar, aşırı akım durumunda hemen atar. G tipi modeller ise gecikmeli olarak devreyi açar. Motorlar kalkış anında normal akımlarından birkaç misli değerde aşırı akım çekerek çalışmaya başladıklarından bu tip alıcılarda gecikmeli atan otomatik sigortalar tercih edilir.

Uygulamada kullanılan otomatik sigortalar 0,5–1–1,6–2,4–6–10–16–20–25–35–40–45–50 amperlik değerlerde üretilmektedir.

Üç fazlı motorların korunmasında kullanılan otomatik sigortaların mandalları birbirine akuple edilir. Bu sayede fazın birisinin bağlı olduğu sigorta attığında, üç fazın akımı da kesilir.

Sayaç (Counter)

Sayıcılar flip-floplardan oluşmaktadırlar. İki gruba ayrılırlar. Bunlar senkron ve asenkron sayıcılardır. Asenkron sayıcılar, senkron sayıcılara nazaran daha yavaş çalışırlar. Bunun sebebi ise flip flop 'ların birbirlerini tetiklemesidir. Bu da zaman kaybına yol açar. Senkron sayıcılarda ise tüm flip floplar aynı anda tetiklenirler. Bu yüzden senkron sayıcılar, asenkron sayıcılara göre daha fazla tercih edilirler. Sayıcılar, bir de yukarı ve aşağı sayıcılar diye ikiye ayrılırlar. Her clock palsinde çıkıştaki binary sayı artan sayıcılara yukarı sayıcı, azalan sayıcılara da aşağı sayıcı denir.

Sayıcı Bağlantı Şeması

Röleler

Rölenin Tanımı

Düşük değerli bir akım ile yüksek değerli bir akımı kontaklamaya yarayan elektrik ve elektronik devre elemanıdır. Çalışma mantığı olarak kontaktör ile aynıdır fakat yapı olarak farklılıkları vardır.
Uygulamada kullanılan röleler kontak yapısına göre şöyle sıralanır.

• Tek kontaklı, tek konumlu röleler
• Tek kontaklı, çift konumlu röleler
• Çok kontaklı, tek konumlu röleler
• Çok kontaklı, çift (iki) konumlu röleler

Rölenin Yapısı

Şekilde görüldüğü gibi bobin, demir nüve, palet, yay ve kontaklardan oluşan rölelerin mıknatısiyet oluşturan bobinleri 5–9–12–24–36–48 volt gibi gerilimlerde çalışacak biçimde üretilir. Elektronik sistemlerde çoğunlukla DA ile çalışan mini röleler kullanılır.

Rölenin Çalışma Prensibi

Röle içinde bulunan demir nüve üzerine geçirilmiş makaraya ince telden çok sipirli olarak sarılmış bobine akım uygulandığında, N-S manyetik alanı oluşur. Bu alan ise bobinin içindeki nüveyi elektromıknatıs hâline getirip, paletin kontaklarının konumunu değiştirmesini sağlar. Akım kesilince elektromıknatıslık ortadan kalkar; esnek gergi yayı, paleti geri çekerek kontakları ilk konumuna getirir.

Kontaklardan geçen akım nedeniyle birbirine temas eden yüzeyler zamanla oksitlenebilir. Kontaklardaki oksitlenmeyi en az düzeyde tutabilmek için platin ya da tungsten üzerine ince gümüş tabakasıyla kaplama yapılır. Düzgün çalışmayan bir elektronik devrede rölelerin kontaklarında oksitlenme oluşmuş ise bu istenmeyen durum su zımparasıyla giderilebilir. Düzelme olmazsa yeni röle kullanılır.

Rölenin Ayaklarının Tanımlanması

Rölelerin gövdesinde bulunan, a, b, harfleri bobin uçlarını; NC (normal close), normalde kapalı durumda olan kontakları; NO (normal open), normalde açık durumda olan kontakları belirtir.

Röle bobini enerjisizken bazı kontaklar açık, bazıları ise kapalı durumdadır. Anlatımlarda kolaylık olması için bobin enerjisizken açık olan kontaklara normalde açık kontak denir. Kapalı olan kontaklar ise normalde kapalı kontak olarak adlandırılır.

Kontaktörler

Kontaktörün Tanımı

Elektrik devrelerini açıp kapamaya yarayan ve tahrik sistemiyle uzaktan kumanda edilebilen büyük güçlü elektromanyetik anahtarlara kontaktör denir.

Kontaktörün Yapısı

Elektromıknatıs, palet ve kontaklar olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Elektromıknatıs: Bir demir nüve ve üzerine sarılmış bobinden meydana gelir. Bobine gerilim uygulandığında geçen akım, manyetik alan oluşturarak mıknatısiyet meydana getirir. Alternatif akımla çalışan kontaktörün nüvesi silisli sacların paketlenmesiyle yapılır. Nüvenin ön yüzüne açılan oluklara bakır halkalar oluşur. Bakır halkalar; alternatif akımın yön ve değer değişimlerinden etkilenerek titreşim, yani gürültü yapmasını önlemek içindir.
Doğru akımla çalışan kontaktörün nüvesi, yumuşak demirden tek parça olarak yapılır. Bobin akımı kesildiğinde demir nüvede kalan artık mıknatisiyetten dolayı paletin nüveye yapışık kalmasını önlemek için nüvenin palete bakan kısmına plastik pullar konur.
Çalışma akımı ve kontak akımına bağlı olarak elektromıknatıslar, değişik kesit ve sipirde sarılırlar


Palet: Kontaktör nüvesinin hareketli kısmına palet denir. Demir nüvenin mıknatıslanması ve yayların itmesi sonucu hareket eder. Palet üzerine kontaklar monte edilmiştir. Demir nüve mıknatıslandığında paleti çeker ve bazı kontaklar açılırken bazı kontaklar kapanır. Demir nüveye sarılı bobinin enerjisi kesildiğinde, yayların itmesi sonucunda palet eski konumuna döner.

Kontaklar: Gümüş, bakır-nikel, kadminyum, demir, karbon, tungsten, ve molibdenden yapılmış alaşımlardan yapılır. Kontaklar; biri sabit diğeri, hareketli olmak üzere iki kontaktan meydana gelir. Normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere iki tip kontak vardır. Palet üzerine monte edilen hareketli kontakların bir kısmı kontaktör çalışmazken açık konumda, bir kısmı ise kapalı konumdadır. Kontaktör üzerinde istenenden fazla kontak vardır. Bu kontaklardan bazıları konum değiştirirken yıpranırken, bazıları kullanılmadığından yıpranmaz. Bu dengesizliği önlemek için devre akımı fazla ise boş kalan kontaklar diğer kontaklarla paralel bağlanır, devre gerilimi yüksekse boş kontaklar diğer kontaklara seri bağlanır.

Kontaktör çeşitleri:

Akım cinsine ve imalat durumuna göre ikiye ayrılırlar:

 Akım cinsine göre:

•  Doğru akım kontaktörleri
•  Alternatif akım kontaktörleri

 İmalat durumuna göre:

•  Elektromanyetik kontaktörler
•  Basınçlı havalı kontaktörler
•  Elektro-pnomatik kontaktörler

 Kontaktör Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Kullanma Sınıfı
Kontaktörler çalışma gerilimi, işletme ve kullanma şekillerine göre standart hâle getirilerek kullanıma sunulmaktadır.
IEC 947-4-1 numaralı standartlara göre kontaktörlerin üretim sınıfları ve kullanım alanları aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

AC–1 sınıfı kontaktörler
İndüktif olmayan ya da çok az indüktif olan yüklerde kullanılır.

 AC–2 sınıfı kontaktörler
Bilezikli asenkron motorlara yol vermede kullanılır.

AC–3, AC–4 sınıfı kontaktörler
Sincap kafesli asenkron motorların çalıştırılmasında kullanılır.

AC-6a sınıfı kontaktörler
Transformatörlerin kumandasında kullanılır.

AC-6b sınıfı kontaktörler
Akkor flamanlı lambaların kumandasında kullanılır.

DC–1 sınıfı kontaktörler
İndüktif olmayan ya da çok az indüktif olan DC yüklerin beslenmesinde kullanılır.

D–2 sınıfı kontaktörler
DC motorların çalıştırılması ve frenlenmesiyle ilgili devrelerde kullanılır.

Anma gerilimi

Kontaktörün kumanda edeceği gerilim değeridir. Uygulamada 220–380–500–660 V'luk şebeke gerilimleri bulunmasına rağmen genellikle 220 V ve 380 V'luk gerilimler kullanılır.

Bobin gerilimi

Bobinin çalışma gerilimidir. Bobinler 24–48–110–220–380 volt olabilmektedir.

Anma akımı

Kontaktörün güç kontaklarının akım değeridir.

Anma gücü

Kumanda edilecek alıcının gücüdür.

Kontak yapısı ve sayısı

Kontaktörlerde iki tip kontak mevcuttur. Bunlar:
Güç kontakları
Kumanda kontaklarıdır.
Güç kontakları, yüksek akıma dayanıklı olup motor vb. alıcıları çalıştırmak için kullanılır. Kumanda kontakları ise termik aşırı akım rölesi, zaman rölesi, ısı kontrol rölesi, mühürleme vb. gibi düzeneklerin çalıştırılmasında görev yapar.
Otomatik kontrol sistemlerinde kullanılan kontaktörler, beslenecek olan alıcının tipine, gerilimine, akımına göre, üretici firma kataloglarına bakılarak seçilir. ġöyle ki, indüktif özellikli asenkron motorların çalıştırılması için üretilmiş olan bir kontaktör, reaktif güç kompanzasyonu ile ilgili bir devrede kullanılamaz. Kontaktörlerin kontakları aşırı akıma maruz kalma ya da uzun süreli kullanım sonucunda özelliklerini kaybederek arızalanabilir. Bu durumda, kontaktör küçük güçlüyse yenisiyle değiştirme yoluna gidilir. Ancak kontaktör büyük güçlü ve pahalı bir model ise elemanın tamamı değil, sadece kontakalar değiştirilerek onarım yapılır.

Otomatik kumanda devrelerinde çok kullanılan bir eleman olan kontaktörün içinde tabloda görüldüğü gibi normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere değişik sayıda kontak bulunur.Kontakların açılıp kapanmasını sağlayan bobin enerjisizken bazı kontaklar açık konumda bekler. Bobin enerjilendiğinde açık kontaklar kapalı, kapalı kontaklar ise açık hâle geçer.

Asenkron Motorların Çalışması Sırasında Görülen Başlıca Arızalar

Arıza	Arızanın belirtisi	Arızanın Giderilmesi
1. Motor yol almıyor.	Sigortalar atıktır. Termik atıktır. Motor, iki faza kalmıştır. Kablolarda kopukluk vardır. Motor yanıktır.	Sigortalar, yenisiyle değiştirilir. Termiğin yeniden kurma (reset) düğmesine basılır. Kablolar kontrol edilir. Motor sargıları ölçülür.
2. Motor aşırı ısınıyor.	Motora aşırı yük binmektedir. Gerilim düşüktür. Rulmanlar sıkışmıştır.	Motorun üzerine binen yük incelenir. Motorun çektiği akım ölçülerek etikette yazılan değerle karşılaştırılır. ġebeke gerilimi ölçülür. Rulmanlar değiştirilir.
3. Motorun sesi çok çıkıyor.	Motora aşırı yük binmektedir. Gerilim düşüktür. Rulmanlar sıkışmıştır. Rulmanlar yağsızdır.	Motorun üzerine binen yük incelenir. Motorun çektiği akım ölçülerek etikette yazılan değerle karşılaştırılır. Şebeke gerilimi ölçülür. Rulmanlar değiştirilir. Rulmanlar yağlanır.
4. Termik sık sık atıyor.	Motora aşırı yük binmesidir. Gerilim düşüktür. Rulmanlar sıkışmıştır.	Motorun üzerine binen yük incelenir. Motorun çektiği akım ölçülerek etikette yazılan değerle karşılaştırılır. Şebeke gerilimi ölçülür. Rulmanlar değiştirilir.

Zaman Röleleri

Alıcının belirli bir zaman çalışmasını veya belirli bir zaman sonra durmasını sağlayan otomatik kumanda devresi elemanıdır.

Zaman Rölesi Çeşitleri

• Çekmede gecikmeli (Düz) zaman röleleri

Çekmede gecikmeli zaman röleleri besleme uçlarına gerilim uygulandığında ayarlanan süre sonunda kontakları yer değiştiren rölelerdir.

• Bırakmada gecikmeli (Ters) zaman röleleri

Bırakmada gecikmeli zaman röleleri besleme uçlarına gerilim uygulandığında kontakları yer değiştirir ve ayarlanan süre sonunda kontakları normal konumunu alır.

• Çekmede ve bırakmada gecikmeli zaman röleleri

Besleme uçlarına gerilim uygulandığında ayarlanan süre sonunda kontakları yer değiştiren ve enerjisi kesildikten belirli bir süre sonra yer değiştiren zaman röleleridir.

• Flaşör zaman röleleri

Besleme uçlarına gerilim uygulandığında kontakları konum değiştiren ve ayarlanan süre sonunda normal konumuna dönen ve enerjisi kesilmediği sürece bu olayı tekrarlayan zaman röleleridir.

Paket (Pako) Şalterin Yapısı ve Çalışma Prensibi

Paket şalterin yapısı ve çalışma prensibi

Yapısı

Bir eksen etrafında dönebilen bir mil üzerine ard arda dizilmiş ve paketlenmiş birçok kontak yuvalarından oluşan çok konumlu şalterlere paket şalter denir.

 Paket şalterlerin her diliminde, iki üç yada dört kontak bulunur. İstenilen kontak sayısını elde etmek için uygun sayıda art arda monte edilir. kontakların açlıp kapanması dilimler üzerindeki çıkıntılar sayesinde gerçekleşir.

  Çalışma prensibi

Şekilde iki kademeli bir pako şalterin kam ve kontak konumları görülmektedir. Paket şalter, 0 konumunda iken 3-4 nolu kontakları açıp kapatan pim diskin çukur yeri de olduğundan kontak kapalı konumdadır.1-2 ve 5-6 nolu kontakları açıp kapatan pim diskin tümsek kısmında olduğundan kontaklar açık konumdadır.


Paket Ģalter kolu sağa doğru çevrildiğinde yanı 1. konuma getirildiğinde 3-4 nu.lu kontağı açıp kapatan pim diskin tümsek kısmına gelir ve kontak açık konuma gelir. 1-2 ve 5-6 nu.lu kontakları açıp kapatan pim, diskin çukur yerine geldiğinden kontakları kapatır.

Paket Ģalter kolu, sağa doğru yani 2. konuma getirilirse kontakları kumanda eden pimler diskin çukur yerinde olduğundan kontakların hepsi kapalı durumdadır.

Çeşitleri

• Bir fazlı yardımcı sargılı motor şalteri
• Kutup değiştirici 0 pozisyonlu paket şalter
• Çift devir paket şalteri
• Ampermetre komütatörü
• Voltmetre komütatörü

Sınır Anahtarları

Sınır anahtarı hareketli bir parçanın hareketini durdurup başka bir hareket yapmasına olanak sağlayan kumanda devre elemanlarıdır.

Çalışma mantığı çift yollu butonlarla aynıdır.

Çeşitleri

• Mekanik Tip Sınır Anahtarları

Mekanik sınır anahtarları makinenin sabit yüzeyine monte edilir. Hareketli parçadaki çıkıntı sınır anahtarının makarasına veya pimine çarparak hareketi durdurur veya başka bir sistemi devreye sokar.

Bu tip sınır anahtarlarına  pimli veya makaralı sınır anahtarları denir

• Manyetik Tip Sınır Anahtarları

Dokunma ve çarpma olmadan açma kapama yapabilen sınır anahtarlarıdır.

Kullanım Alanları

• Otomatik kapı sistemleri
• Bant sistemleri 
• Elektrikli vinçler
• Takım tezgahları vs. vs.

Sinyal Lambaları

Sinyal lambaları devrenin çalıştığını, durduğunu veya arıza durumuna geçtiğini gösteren ikaz lambalarıdır.

Sinyal lambaları genellikle vidalı tip üretilirler. 6V ile 380V arası standart gerilime uygun neon lambalar vardır.

Standartlara göre yeşil sinyal lambası devrenin çalıştığını, sarı lamba devrenin durduğunu ve kırmızı lamba devrede bir arıza meydana geldiğini gösterir. 

Kumanda Butonları ve Çeşitleri

Bir devrenin çalışmasını başlatmak veya durdurmak için kullanılan devre elemanlarıdır.

Tek yollu butonlar

Butona basıldığında kontakları konum değiştirir, üzerindeki basınç kaldırıldığında içindeki yay sayesinde ilk konumuna dönen butonlardır. Start ve  stop butonları olmak üzere 2 ye ayrılırlar

Çift yollu butonlar

Normalde açık ve kapalı 2 kontağı bulunur. Kapalı kontak stop butonu ve açık kontak start butonu olarak kullanılır. Çalışma mantığı tek yollu butonlar ile aynıdır.

Kalıcı Tip Butonlar

Butona basıldığında açık kontağını kapatır kapalı kontağını açar. Basınç sona erdiğinde son pozisyonunu korumaya devam eder. tekrar basıldığında ilk konumuna geri döner.